Μετά τον τεράστιο σεισμό στην Ιαπωνία, έπεσαν στο μάτι μου πολλά σχόλια στα social media για το πόσο καλά ήταν οργανωμένοι κτλ. Από τα ταξίδια μου στον κόσμο, έχω γνωρίσει από κοντά πολλές κουλτούρες. Συγκεκριμένα για την Ιαπωνία θυμάμαι ακόμη έναν εργάτη σε ναυπηγείο με επαναφορτιζόμενο κατσαβίδι και βίδες, που έβαζε ράφια σε μια βιβλιοθήκη. Δεν μπόρεσε να βάλει δύο βίδες σε δύο γωνίες στον εκτυπωτή για το γραφείο απέναντι, όχι γιατί βαριόταν ή δεν ήθελε, αλλά γιατί αυτό θα το έκανε άλλος, σε άλλη ώρα. Και πράγματι ήρθε άλλος εργάτης με ίδιο τρυπάνι και ίδιες βίδες για αυτή τη δουλειά σε άλλη ώρα.
Και εσύ βέβαια χωρίς να έχεις γυρίσει όλο τον κόσμο, μπορείς να καταλάβεις πώς λειτουργεί ένας λαός χρησιμοποιώντας τη θεωρία του Hofstede. Σύμφωνα με αυτήν, η κάθε κοινωνία έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, τα οποία μπορούμε να κατανοήσουμε αν κοιτάξουμε τους δείκτες της κουλτούρας τους.
Μια Ματιά στον Δείκτη Απόστασης Ισχύος
Ξέρεις τι είναι ο δείκτης απόστασης ισχύος; Αυτό μετράει πώς αντιμετωπίζουμε την εξουσία και την ιεραρχία στις κοινωνίες μας.
Η χώρα μας βρίσκεται κάπου στη μέση. Με 60 βαθμούς σε μια κλίμακα από 1 έως 120, δείχνει ότι μπορεί να ‘χει κάποια στοιχεία από τις χώρες με υψηλό Δείκτη Απόστασης Ισχύος, αλλά δεν τρελαίνεται κιόλας για την ιεραρχία.
Και τι γίνεται με την Ιαπωνία; Με 54 βαθμούς, οι Ιάπωνες αποδέχονται την ιεραρχία, αλλά θέλουν και τον σεβασμό τους. Οι αποφάσεις εκεί γίνονται από τα μεσαία στελέχη και περνάνε από τους ανώτερους. Αυτό σημαίνει ότι έχουν πολυφωνία, αλλά και κάποια βραδύτητα στη λήψη αποφάσεων.
Ο ατομικισμός έναντι κολεκτιβισμού
Ας μιλήσουμε για τον ατομικισμό και τον κολεκτιβισμό. Στην Ελλάδα, με ένα σκορ 59, είμαστε περισσότερο στην κολεκτιβιστική μεριά. Εδώ, λοιπόν, σκεφτόμαστε κυρίως σαν ομάδα. Μας δουλεύεις? Όχι καθόλου απλά η ομάδα πρέπει να γνωρίζετε μεταξύ της – οικογένεια, φίλοι, κοινότητα, ποδοσφαιρική ομάδα κτλ δεν βγαίνει σε μεγάλο νουμεράκι πχ μεγάλες επιχειρήσεις, κράτος κτλ. δεν υπάρχει η προσωπική επαφή. Αυτή η επαφή η οποία προστατεύει τα μέλη της, με αντάλλαγμα την αφοσίωση τους και κάνει να νιώθουμε ότι όλοι είμαστε “μια γροθιά”, αλλά πολλές φορές με μια δόση φανατισμού σε ότι κάνουμε.
Από την άλλη, πάμε στην Ιαπωνία με ένα σκορ 62. Κι αυτοί εκεί είναι κολεκτιβιστές, αλλά με μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση. Η οικογενειακή επιχείρηση, για παράδειγμα, περνάει από τον πατέρα στον γιο (όχι στην κόρη, προσέχουμε τα έθιμα), αλλά εκεί σταματά η οικογενειακή υπόθεση. Τέλος επιλέγουν δουλειές ή εργοδότες όχι μόνο για να ικανοποιήσουν την οικογένεια, αλλά για τις δικές τους επιδιώξεις. Αυτό δείχνει πως η Ιαπωνία έχει έναν πιο ισορροπημένο τρόπο αντιμετώπισης της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής σε σχέση με την Ελλάδα.
Ο Δείκτης αποφυγής της αβεβαιότητας
Πάμε λοιπόν να πούμε για τον δείκτη αποφυγής της αβεβαιότητας. Τι μας λέει αυτός ο δείκτης; Μας δείχνει πόσο ένας λαός φοβάται τις αλλαγές και τα απρόοπτα. Η Ελλάδα με ένα σκορ 100, λέει ότι είμαστε αρκετά ευαίσθητοι όταν πρόκειται για κάτι που δεν ξέρουμε ή δεν καταλαβαίνουμε. Νόμοι, κανόνες, γραφειοκρατία – τα έχουμε όλα για να νιώθουμε ασφαλείς, αλλά στην πραγματικότητα, ξέρουμε να πίνουμε τον καφέ μας, και να κάνουμε την κουβέντα μας. Είμαστε λαός που τον βρίσκεις να εκφράζεται με το σώμα και την καρδιά.
Και τώρα για την Ιαπωνία, με σκορ 92, κι αυτοί είναι κοντά μας, δεν τους αρέσουν τα απρόοπτα αλλά αυτοί φροντίζουν να μην τα έχουν λόγο άλλου δείκτη που θα δούμε παρακάτω δεν μένουν στο ο Θεός είναι μεγάλος. Η Ιαπωνία είναι γνωστή για την τελειομανία της στην παραγωγή. Αν βρουν ένα προϊόν με ελάττωμα, σταματάνε όλη την παραγωγή και ξανά κοιτάνε τα πάντα. Αυτό δείχνει μια απίστευτη πειθαρχία και ακρίβεια.
Η «αρρενωπότητα», εναντίον της «θηλυκότητας»
Η «αρρενωπότητα» εναντίον της «θηλυκότητας» πάει να μας πει πόσο μια κοινωνία τρέχει πίσω από το «έχω και φαίνομαι» αντί να εστιάζει στην ποιότητα ζωής. Ένα υψηλό σκορ στην αρρενωπότητα σημαίνει ότι ο ανταγωνισμός και η επιδίωξη της επιτυχίας κυριαρχούν.
Στην Ελλάδα, έχουμε βαθμολογία 57, κάτι που μας βάζει κάπου στη μέση. Μας αρέσει η επιτυχία, αλλά δεν την κυνηγάμε κιόλας. Οι Έλληνες άνδρες είναι υπερήφανοι να φροντίζουν την οικογένειά τους, αλλά η επιτυχία ενός ατόμου δεν είναι μόνο δική του – αντανακλάται και στην οικογένεια και τους φίλους του. Και ναι, είναι στο αίμα μας να επιδεικνύουμε τις γνωριμίες και τις επιρροές μας και να λέμε ξέρεις ποιος είμαι εγώ; Ποίος να είσαι ρε αδερφέ 0700 το πρωί στο λεωφορείο;
Στην Ιαπωνία, με σκορ 95, τα πράγματα είναι πιο σκληρά. Είναι μια κοινωνία με έμφαση στην επιτυχία και την τελειότητα. Αλλά, λόγω της κολεκτιβιστικής τους νοοτροπίας, ο ανταγωνισμός δεν είναι ανάμεσα σε άτομα, αλλά ανάμεσα σε ομάδες ή εταιρείες. Αυτό που μετράει είναι η ομαδική επιτυχία και η αποδοτικότητα.
Ο μακροπρόθεσμος προσανατολισμός, έναντι του βραχυπρόθεσμου
Ο μακροπρόθεσμος προσανατολισμός εναντίον του βραχυπρόθεσμου κοιτάζει πόσο μια χώρα είναι χτισμένη στο να κοιτάζει μπροστά, να σχεδιάζει για το αύριο αντί να κολλάει στο σήμερα. Είναι σαν να ρωτάμε: «Ζούμε για τη στιγμή ή χτίζουμε για το μέλλον;»
Στην Ελλάδα, με βαθμολογία 51, είμαστε κάπου στη μέση. Ναι, τιμάμε το παρελθόν μας, αλλά δεν είμαστε και τόσο προετοιμασμένοι για το μέλλον όσο θα έπρεπε. Συνηθίζουμε να παίρνουμε την ημέρα όπως έρχεται και για το αύριο θα δούμε αύριο.
Η Ιαπωνία, με σκορ 100, βλέπει πολύ μακριά. Προγραμματίζουν, σχεδιάζουν, και δεν αφήνουν τίποτα στην τύχη. Η έμφαση εκεί δεν είναι μόνο στο να βγάζουν νέα προϊόντα ή υπηρεσίες αλλά και στο να βελτιώνουν συνεχώς τις διαδικασίες τους. Σκέψη για το μέλλον, έτσι δημιουργούνται οι σταθερές, δυνατές εταιρείες.
Η επιείκεια έναντι συγκράτησης
Ο δείκτης επιείκειας έναντι συγκράτησης μιλά για το πώς η κοινωνία αντιμετωπίζει τις επιθυμίες και τις ηδονές. Κάποιες κοινωνίες είναι πιο «χαλαρές», άλλες πιο αυστηρές.
Στην Ελλάδα, με βαθμολογία 50, είμαστε κάπου στη μέση. Δεν είμαστε ούτε πολύ αυστηροί ούτε πολύ επιεικείς. Απολαμβάνουμε τη ζωή, αλλά έχουμε και τα όριά μας. Από τη μία πίνουμε τον καφέ μας, από την άλλη δεν ξεχνάμε τις υποχρεώσεις μας.
Αντίθετα, στην Ιαπωνία, με σκορ 42, είναι πιο αυστηροί. Το να ασχολείσαι με χόμπι ή να βλέπεις τηλεόραση εκεί θεωρείται σπατάλη χρόνου. Η εργασία και η μάθηση προτιμούνται. Αυτή η αυστηρότητα μπορεί να φέρει αρνητικές συνέπειες όπως άγχος ή κατάθλιψη.
Τελικά θέλεις να γίνεις Ιάπωνας ή λέμε καμιά μαλακία να περάσει η ώρα;
Ίσως να μην είμαι ο πιο κατάλληλος να σας το πω, αλλά αν το έλεγα και πρότεινα μια αλλαγή, θα μπορούσατε να μου απαντήσετε ότι αυτή είναι η ταυτότητά σας και ότι είμαι τρελός. Θα μου θυμίζατε τον Ευριπίδη που έλεγε: ‘Δόξα τις αμαθείς σοφά λέγων, ουκ ευ φρονεί’ και δεν θα μιλιόμαστε. Αντ’ αυτού, ας ρίξουμε μια ματιά στους δείκτες που αναφέραμε παραπάνω.
Αν αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας ώστε να προάγουμε τη συνεργασία και τον ανταγωνισμό μεταξύ μεγάλων ομάδων και επιχειρήσεων, μπορεί να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που προωθεί την καινοτομία και την ανάπτυξη. Η Ιαπωνία βλέπει μακριά και σχεδιάζει για το αύριο. Δεν είναι τυχαίο το ανέκδοτο που λέει ότι σε ένα Ιαπωνικό ναυπηγείο ένα καράβι σχεδιάζεται 10 χρόνια και κατασκευάζεται σε 1 έτος, ενώ σε Ελληνικό ναυπηγείο σχεδιάζεται σε 1 έτος και κατασκευάζεται σε 10 χρόνια (Ενημερώνοντας τον εξυπνάκια, που θα σκεφτεί το έκαναν στον ίδιο χρόνο τα αδελφάκια πλοία που θα κατασκευαστούν από τον αρχικό σχεδιασμό δεν θα έχουν χρόνο σχεδιασμού, αλλά θα έχουν τους ίδιους χρόνους κατασκευής). Στην Ελλάδα πρέπει να αρχίσουμε να κάνουμε το ίδιο. Σχεδιασμός, να μην μένουμε κολλημένοι στο παρόν. Στο θέμα της “αρρενωπότητας,” η Ιαπωνία δεν παραμένει πίσω από τη φαινομενική επιτυχία. Είναι πιο πρακτική, πιο ουσιαστική. Και εμείς πρέπει να γίνουμε πιο ουσιαστικοί, να μεταβούμε από το να εντυπωσιάζουμε, το φαίνεσθαι δηλαδή στην πραγματική επίτευξη, στο είναι.
Αν κάνουμε αυτές τις αλλαγές, μπορεί να βρούμε επιτυχία σε όλα τα επίπεδα τα επόμενα χρόνια σαν άτομα, σαν Πόλη, σαν Νομός, σαν Χώρα. Και μην περιμένετε αυτές τις αλλαγές να τις κάνει κάποια κυβέρνηση κεντρική ή τοπική. Η αλλαγές στην κουλτούρα ξεκινάνε από εμάς.
Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για το εργαλείο Hofstede μπορείτε στο παρακάτω σύνδεσμο: https://www.hofstede-insights.com/country-comparison-tool
