Δεν είναι λίγες οι φορές στη διάρκεια της ζωής μου, από τότε που ήμουν μικρό παιδάκι ακόμα, που έχω γίνει μάρτυρας συζητήσεων που αφορούσαν τα όνειρα και την πιθανή εξήγησή τους.
“Είδα αυτό” ή “είδα το άλλο”, κάτσε να σου πω ένα μυστήριο όνειρο που είδα χθες τη νύχτα” και άλλες παρόμοιες φράσεις που συνοδεύονται από φόβο, ανησυχία, αγωνία ή ελπίδα αιώνες και αιώνες ακούγονται από χείλη ανθρώπων.
Όνειρα λοιπόν…
Προμηνύματα του αύριο;
Η φωνή της μοίρας που για κάποιο δικό της λόγο αποφασίζει να σου σιγοψιθυρίσει στο αυτί τι έρχεται;
Τυχαία κατασκευάσματα – παιχνίδια του μυαλού;
Οι ανάσες της φαντασίας που μένουν σιωπηλές ή μυστικές την ημέρα;
Βαθιές επιθυμίες που έμειναν παραπονεμένες, που φοβούνται οι ίδιες, που στραγγαλίζονται για χίλιους λόγους;
Κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα. Από την απώτερη αρχαιότητα όλοι οι πολιτισμοί σε αυτή τη Γη αναζήτησαν την εξήγηση, την ερμηνεία, το γιατί των ονείρων. Μέχρι και σήμερα, και για πάντα, θρησκευτικοί λειτουργοί, ονειροκρίτες, φιλόσοφοι, επιστήμονες, ψυχίατροι και ψυχολόγοι προσπαθούν να συμπεράνουν, να προσδιορίσουν, να ορίσουν, να περιγράψουν και το πλέον δύσκολο να εξηγήσουν τη φύση των ονείρων. Το “υλικό” τους. Ως ο πρώτος ονειροκρίτης καταγράφεται ο αρχαίος Έλληνας Αρτεμίδωρος.
Οι Όνειροι στην αρχαιότητα ήταν παιδιά της Νύχτας, χωρίς πατέρα, αδέλφια του Ύπνου και του Θανάτου. Ήταν προσωποποιήσεις των ονείρων, άγγελοι του Δία, ο οποίος τους έστελνε στους ανθρώπους για να τους συμβουλέψει, να τους καθοδηγήσει, αλλά και για να τους κάνει γνωστά, κατά δική του βούληση, όσα επρόκειτο να συμβούν.
Για τους αρχαίους Αιγυπτίους ήταν απόδειξη διορατικότητας. Για τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους στη συνέχεια ήταν προμηνύματα του μέλλοντος, πεποίθηση που ακόμα είναι όχι μόνο παρούσα αλλά και κραταιά ακόμα και σήμερα. Και δε θα πάψει.
Αν ψάξει κάποιος στο τι πιστεύουν οι άνθρωποι στο διάβα του χρόνου θα διαπιστώσει πως για πολλούς τα όνειρα έχουν σχέση με την καθημερινότητα, με όσα ζούμε και τις εμπειρίες που συλλέγουμε, αυτά αντανακλούν και έχουν ως πρωταγωνιστές.
Για άλλους, έχουν προφητικές ιδιότητες, δίνουν σημάδια για κάτι που έρχεται, καλό ή κακό και συνήθως η δυνητική εξήγηση διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Ένα βήμα πιο πέρα της συγκεκριμένης προσέγγισης βρίσκονται εκείνοι που πιστεύουν, και δε χρησιμοποιώ τυχαία αυτό το ρήμα, είναι ζήτημα πίστης πια, ότι τα όνειρα είναι φωνές από το υπερπέραν, όσα θέλει να πει στον άνθρωπο ο Θεός και οι Άγγελοι. Μεγάλο μέρος των μηνυμάτων που φέρουν τα όνειρα έρχονται από ανθρώπους που έχουν φύγει, από νεκρούς, είτε επειδή οι ίδιοι θέλουν να μιλήσουν είτε επειδή είναι το μέσο που θα μεταφέρει το μήνυμα.
Φυσικά, υπάρχουν κι αυτοί για τους οποίους τα όνειρα είναι απλώς άχρηστες εικόνες που ο εγκέφαλος “σκουπίζει” και ξεφορτώνεται ή ακόμα και αποτελέσματα τυχαίας λειτουργίας των νευρώνων.
Τι είναι, όμως, αυτά για τα οποία γίνεται τόσο μεγάλη συζήτηση από τότε κιόλας που ο άνθρωπος περπάτησε σε τούτο τον κόσμο; Επιστημονικά μιλώντας, οι έρευνες, οι μελέτες, κι ας μετρούν αιώνες δεν έχουν κατορθώσει να προσδιορίσουν την αιτία των ονείρων. Μυστηριώδης κι αυτή, όπως κι ο μανδύας από μυστήριο και μεταφυσική που ντύνει και εκείνα.
Πιθανές εξηγήσεις; Πέρα από το να είναι όντως κάτι τυχαίο, μια ζαριά του μυαλού, άλλες εξηγήσεις είναι η επανεπεξεργασία της μνήμης, η ανάπτυξη γνωστικών δυνατοτήτων, η προετοιμασία για κάτι που θα έρθει στο μέλλον. Και το πιο σημαντικό; Η φωνή, η λαλιά, ο τρόπος να μιλάει το υποσυνείδητο και το ασυνείδητο. Αυτές οι δυο πιο απρόσιτες και σκοτεινές γωνιές της ψυχής του ανθρώπου.
Αυτό που γνωρίζουμε σήμερα είναι ο μηχανισμός τους. Πρόκειται για ιστορίες, για εικόνες που δημιουργεί το μυαλό. Το όνειρο είναι ακούσιο, δηλαδή είναι απολύτως αδύνατο να το επιδιώξουμε ή να τον κατασκευάσουμε, μπορεί να είναι ακόμα και εντελώς παράλογο, ή φρικτά τρομακτικό (πάντα εφιάλτες στοίχειωναν τις νύχτες των ανθρώπων) και προκαλεί έντονα συναισθήματα. Ονειρευόμαστε στη λεγόμενη φάση REM του ύπνου, στο δεύτερο μισό του ανθρώπινου ύπνου, που διαρκεί περίπου 90 έως 120 λεπτά, τότε που έχει επέλθει η πλήρης μυϊκή χαλάρωση του κορμιού αλλά η νευρολογική δραστηριότητα του εγκεφάλου είναι τεράστια. Ένα όνειρο συνήθως διαρκεί από 5 έως 20 λεπτά.
Κι αν κάποιοι λένε ότι δεν βλέπουν όνειρα, μην τους ακούτε. Απλώς δεν τα θυμούνται. Όλοι ονειρευόμαστε. Περίπου τρεις με έξι φορές κάθε νύχτα, έτσι λένε μελέτες. Τα όνειρα είναι ένας τρόπος να εκτονώνεται το μυαλό κι η ψυχή. Η απουσία των ονείρων θα οδηγούσε σε ψυχική ανισορροπία, σε σύγχυση ή ακόμα και σε ψυχωτική κατάσταση.
Ένα είναι σίγουρο. Τα όνειρα είναι ο πιο βέβαιος τρόπος να σου μιλήσει το μέσα σου. Γι’ αυτό, άλλωστε, αποτελούν μια από τις βασικές πηγές έρευνας της ψυχολογίας, της ψυχιατρικής και της ψυχοθεραπείας. Ο Φρόιντ τα είχε αποκαλέσει το δρόμο προς το ασυνείδητο.
Κρινιώ Νομικού: Οι Όνειροι, παιδιά της Νύχτας, χωρίς πατέρα, αδέλφια του Ύπνου και του Θανάτου
