Μεγάλη Τρίτη ξημέρωσε και στο διάβα της Εβδομάδας των Παθών προς το Πάσχα σήμερα η ημέρα είναι συνυφασμένη, πέρα από την παραβολή των Δέκα Παρθένων, με το περίφημο Τροπάριο της Κασσιανής.
Η Κασσιανή δεν έχει καμία σχέση με την αμαρτωλή γυναίκα που γνωρίζοντας πια με την ψυχή της τι θα πει στ’ αλήθεια μετάνοια, έπλυνε τα πόδια του Ιησού και τα άλειψε με μύρο. Η Κασσιανή είναι η υμνογράφος που με αφορμή αυτό το γεγονός και την ύπαρξη αυτής της γυναίκας έγραψε το τροπάριο – σημείο αναφοράς της λατρευτικής ζωής κάθε Μεγάλης Εβδομάδας.
Ποια ήταν όμως η Κασσιανή;
Η Κασσιανή γεννήθηκε γύρω στο 810 μ.Χ. στην Πόλη και καταγόταν από πλούσια οικογένεια. Σύμφωνα με τους βυζαντινούς χρονικογράφους Συμεών Μάγιστρο, Ιωάννη Ζωναρά και Λέοντα Γραμματικό, η Ευφροσύνη, μητέρα του νεαρού αυτοκράτορα Θεόφιλου, ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση για την εκλογή νύφης, προσκάλεσε το 830 μ.Χ. στην Αυλή τις ωραιότερες και επιφανέστερες κόρες της αυτοκρατορίας. Δώδεκα «κάλλιστοι παρθέναι» ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση και πήγαν στο Παλάτι. Ανάμεσα σε αυτές και η νεαρή Κασσιανή που διακρινόταν για την ομορφιά αλλά και την εξυπνάδα και τον πνευματικό της πλούτο. Ο Αυτοκράτορας Θεόφιλος θα έδινε ένα χρυσό μήλο, δείγμα της επιλογής του, σ’ εκείνη που θα επέλεγε για σύζυγό του.
Ο νεαρός Αυτοκράτορας θαμπώθηκε από την ομορφιά της Κασσιανής και θέλοντας να δοκιμάσει την ευφυΐα της τη ρώτησε: «Ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα», που σημαίνει «Από τη γυναίκα ξεκινούν τα κακά πράγματα», υπονοώντας την Εύα και το προπατορικό αμάρτημα. Η Κασσιανή δε δίστασε μπροστά στο ύπατο αξίωμά του αλλά και στις πιθανές συνέπειες που θα υπήρχαν και απάντησε με σθένος «Αλλά και διά γυναικός πηγάζει τα κρείττω», δηλαδή «Και από τη γυναίκα πηγάζουν τα καλύτερα, τα ευγενέστερα», υπονοώντας την Παναγία. Και όντως! Ο Θεόφιλος, είτε γιατί η απάντηση του φάνηκε αναιδής, είτε γιατί η εξυπνάδα, η προσωπικότητα και ο δυναμισμός της Κασσιανής τον τρόμαξε, έδωσε το χρυσό μήλο σε μια άλλη από τις υποψήφιες που λεγόταν Θεοδώρα.
Η Κασσιανή ακολούθησε το δρόμο του μοναχισμού, αφιερώθηκε στη λατρεία του Θεού αλλά και στην ποίηση. Το υμνογραφικό έργο της Κασσιανής δεν είναι πλούσιο, αλλά διακρίνεται για το ύφος και την πρωτοτυπία του, κάτι που την καθιστά μία από τις σημαντικότερες υμνογράφους στην εκκλησιαστική παράδοση. Το 843 μ.Χ. ίδρυσε ένα μοναστήρι στα δυτικά της Πολης, κοντά στα τείχη, του οποίου έγινε και η πρώτη ηγουμένη.
Αλλά, όπως λέει η παράδοση, ο Θεόφιλος, συνεχίζοντας να είναι ερωτευμένος μαζί της, είχε ανάγκη να την δει για μία τελευταία φορά κι έτσι πήγε στο μοναστήρι όπου ήξερε ότι βρισκόταν. Η Κασσιανή ήταν μόνη στο κελί της και μάλιστα εκείνη τη στιγμή έγραφε το περίφημο τροπάριο της.
Τον αγαπούσε κι εκείνη ακόμη τον Θεόφιλο, παρά όσα έγιναν αλλά πλέον ήταν αργά. Κρύφτηκε, λοιπόν, για να αποφύγει την συνάντηση που ίσως μόνο πόνο θα έφερνε. Άφησε όμως το μισοτελειωμένο ύμνο πάνω στο τραπέζι που εργαζόταν. Ο Θεόφιλος ανακάλυψε το κελί της και μπήκε σε αυτό ολομόναχος. Την αναζήτησε αλλά μάταια. Εκείνη τον παρακολουθούσε μέσα από μία ντουλάπα στην οποία είχε κρυφτεί. Ο Θεόφιλος στενοχωρήθηκε, έκλαψε και μετάνιωσε που για μία στιγμή υπερηφάνειας την έχασε. Κάποια στιγμή είδε τα χειρόγραφα της Κασσιανής και τα διάβασε. Και πρόσθεσε ένα στίχο στον ημιτελή ύμνο. Ο στίχος αυτός ήταν «ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν, κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη», μιλώντας για εκείνη που κρύφτηκε για να μην τον δει. Η Κασσιανή επέλεξε να κρατήσει το στίχο που πρόσθεσε ο Θεόφιλος, ίσως ως ένα τελευταίο χάδι σε αυτό που πήγε να γεννηθεί αλλά δεν έζησε ποτέ.
Η Κασσιανή πέθανε, πάντα ως μοναχή, γύρω στο 865 μ.Χ..
