8 Νοεμβρίου του 1977, στη Μεγάλη Τούμπα, στις Αιγές, την τότε λεγόμενη Βεργίνα, από το διπλανό χωριό.
Ο Μανόλης Ανδρόνικος στέκεται μπροστά από το σημείο που μέσα από τα χώματα έχει έρθει στο φως το κλειδί της καμάρας του δεύτερου βασιλικού τάφου.
«Πήρα το τσαπάκι της ανασκαφής, που έχω μαζί μου από το 1952, έσκυψα στο λάκκο και άρχισα να σκάβω με πείσμα και αγωνία το χώμα κάτω από το κλειδί της καμάρας. Ολόγυρα ήταν μαζεμένοι οι συνεργάτες μου. (…) Συνέχισα το σκάψιμο και σε λίγο ήμουν βέβαιος. Η πέτρα του δυτικού τοίχου ήταν στη θέση της, απείραχτη, στέρια. (…)
-Είναι ασύλητος! Είναι κλειστός!
Ήμουν ευτυχισμένος βαθιά. Είχα λοιπόν βρει τον πρώτο ασύλητο μακεδονικό τάφο. Εκείνη τη στιγμή δεν ενδιαφερόμουν για τίποτε άλλο. Εκείνη τη νύχτα -όπως και όλες τις επόμενες- στάθηκε αδύνατο να κοιμηθώ περισσότερο από δυο – τρεις ώρες. Γύρω στις 12, τα μεσάνυχτα, πήρα το αυτοκίνητο και πήγα να βεβαιωθώ αν οι φύλακες ήταν στη θέση τους. Το ίδιο έγινε και στις 2 και στις 5 το πρωί. Οπωσδήποτε, συλλογιζόμουν, μέσα στη σαρκοφάγο πρέπει να κρύβεται μια ωραία έκπληξη. Η μόνη δυσκολία που συναντήσαμε ήταν πως την ώρα που ανασηκώναμε το κάλυμμα, είδαμε καθαρά πια το περιεχόμενο και έπρεπε να μπορέσουμε να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας και να συνεχίσουμε τη δουλειά μας, μόλο που τα μάτια μας είχαν θαμπωθεί απ’ αυτό που βλέπαμε και η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από συγκίνηση. Μέσα στη σαρκοφάγο υπήρχε μια ολόχρυση λάρνακα. Επάνω στο κάλυμμά της ένα επιβλητικό ανάγλυφο αστέρι με δεκάξι ακτίνες, και στο κέντρο του ένας ρόδακας. Με πολλή προσοχή και περισσότερη συγκίνηση ανασήκωσα το κάλυμμα με το αστέρι πιάνοντάς το από τις δυο γωνίες της μπροστινής πλευράς. Όλοι μας περιμέναμε να δούμε μέσα σ’ αυτήν τα καμένα οστά του νεκρού. Όμως αυτό που αντικρίσαμε στο άνοιγμά της μας έκοψε για μιαν ακόμη φορά την ανάσα, θάμπωσε τα μάτια μας και μας πλημμύρισε δέος.
Πραγματικά μέσα στη λάρνακα υπήρχαν τα καμένα οστά. (…) Αλλά το πιο απροσδόκητο θέαμα το έδινε ένα ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς που ήταν διπλωμένο και τοποθετημένο πάνω στα οστά. Ποτέ δεν είχα φανταστεί τέτοια ασύλληπτη εικόνα. Μπορώ να φέρω στη συνείδησή μου ολοκάθαρα την αντίδραση που δοκίμασα καθώς έλεγα μέσα μου: “Αν η υποψία που έχεις, πως ο τάφος ανήκει στον Φίλιππο, είναι αληθινή -και η χρυσή λάρνακα ερχόταν να ενισχύσει την ορθότητα αυτής της υποψίας- κράτησες στα χέρια σου τη λάρνακα με τα οστά του. Είναι απίστευτη και φοβερή μια τέτοια σκέψη, που μοιάζει εντελώς εξωπραγματική”. Νομίζω πως δεν έχω δοκιμάσει ποτέ στη ζωή μου τέτοια αναστάτωση, ούτε και θα δοκιμάσω ποτέ άλλοτε”.
Αυτή είναι η μεγαλειώδης στιγμή, αποτυπωμένη με τα δικά του λόγια, όπως τα έχει καταγράψει ο ίδιος στο «Χρονικό της Βεργίνας».
Αν φτάνουν, αν θα είναι ποτέ αρκετές οι λέξεις, ακόμα και του Μανόλη Ανδρόνικου, για να μιλήσουν επαρκώς για μια τέτοια στιγμή. Της ανακάλυψης της αιώνιας κατοικίας του ανθρώπου που ήρθε γιατί έπρεπε να υπάρξει ώστε να προετοιμάσει, να ανοίξει το δρόμο για τον Αλέξανδρο και την εκστρατεία που άλλαξε το πρόσωπο του κόσμου. Και που τον έχει σφραγίσει ανεξίτηλα δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά και ως την αιωνιότητα.
Και ο Μανόλης Ανδρόνικος είχε βαθιά συναίσθηση αυτού. Και το φανερώνει ακόμα κι αυτή η μικρή αλλά τόσο μεγάλη και τρυφερή στιγμή ανάμεσα σε εκείνον και στα πέντε μικρά κεφαλάκια, σπαράγματα από τη χρυσελεφάντινη κλίνη του Φιλίππου που βρέθηκε μέσα στον τάφο και απεικονίζουν το Φίλιππο, τον Αλέξανδρο και άλλους τρεις Μακεδόνες, που ο ίδιος διηγήθηκε στη δημοσιογράφο Μαρία Ρεζάν:
«Πραγματικά, ένα βράδυ ολόκληρο, έχω κάνει διάλογο με τα πρώτα πέντε μικρά κεφαλάκια που βρήκα. Όταν τα βρήκα, πραγματικά, έπεσα να κοιμηθώ αλλά ήταν αδύνατον και σηκώθηκα μόνος μου, τα έβαλα μπροστά μου και όλη τη νύχτα μιλούσα μαζί τους. Όλη τη νύχτα, κυριολεκτικά, διαλεγόμουν μ’ αυτά τα πέντε κεφαλάκια.»
