Παλιές φωτογραφίες… Άλλοτε κιτρινισμένες από τα χρόνια σε κάποιο συρτάρι… Άλλοτε σε άλμπουμ από εκείνα με τις καλυμμένες από ζελατίνες σελίδες, για να τις κρατάνε στη θέση τους αλλά ούτε όλες οι ζελατίνες του κόσμου δε μπορούν να σταματήσουν τον χρόνο, τον αδυσώπητο, τον πανδαμάτωρα από το να αφήσει το σημάδι του ανεξίτηλο στο παλιό φωτογραφικό χαρτί…
Εδώ το αφήνει πάνω στους ανθρώπους, σε όλους μας, κανείς δε μπόρεσε να του αντισταθεί. Εκτός κι αν λέγεται Ντόριαν Γκρέι και κυκλοφορεί σε σελίδες βιβλίων ή σε σκηνές θεάτρων γεννημένος από το μυαλό την ψυχή και τις πληγές του Όσκαρ Ουάιλντ. Μόνο αυτόν δεν άγγιξε ο χρόνος κι αυτό όχι έτσι, αναίμακτα, χατιρικά. Φορτώθηκαν τα χρόνια, οι ρυτίδες, το γήρας σε ένα πορτρέτο. Αλλά κι αυτό, να μη σε αγγίξει ο χρόνος, μη νομίζετε… Είναι άραγε ευλογία ή κατάρα;
Το παλιό φωτογραφικό χαρτί….Θυμάστε; Συσκευασίες φιλμ σε φωτογραφικές μηχανές που το περισσότερο να χωρούσαν 36 λήψεις, κι αλίμονο αν άνοιγε εκείνο το πορτάκι κατά λάθος κι έπαιρνε φως. Μέρες περιμέναμε μέχρι να εμφανιστεί , να αποτυπωθεί στο κατάλληλο χαρτί και να παραλάβουμε εκείνο το φάκελο που περιείχε τα «αρνητικά», όπως λεγόταν το φιλμ, και τις στιγμές που θέλαμε να κρατήσουμε στα χρόνια, στο χρόνο, να μην μείνουν μόνο σε κάποιο διάδρομο της μνήμης αλλά και σε ένα κομμάτι χαρτί.
Τι περιγράφω τώρα, όταν εν έτει 2025, αυτές οι στιγμές είναι μικροσκοπικές εγγραφές πάνω σε ένα μέσο φορητής μνήμης, ένα στικάκι, μια κάρτα μνήμης, ένα κινητό, ο σκληρός ενός υπολογιστή. Και σίγουρα εκεί, φηφιοποιημένες, οι στιγμές σου, εκείνες που έζησες, οι εικόνες που είδες και ήθελες να τις πάρεις μαζί σου, τα γεγονότα που δε θέλησες να ξεχαστούν, εγγεγραμμένες σε 0 και 1 σε μια μνήμη, έχουν την ελπίδα να αντέξουν πιο πολύ στο χρόνο.
Έχετε σκεφτεί ποτέ, έχετε σταθεί να το αναλογιστείτε, έχετε συνειδητοποιήσει ποτέ πώς στεκόμαστε σαν μαγνητισμένοι όταν βρεθούμε κάποτε μπροστά σε παλιές φωτογραφίες; Αυτό σκεφτόμουν και συνειδητοποιούσα προ ημερών όταν στη ροή των ενημερώσεων του facebook ήρθαν παλιές φωτογραφίες από την πόλη που ζούμε, από ανθρώπους που έζησαν σε αυτήν, από γεγονότα στην ροή της Ιστορικής της πορείας, από τοπόσημα ή απλώς γωνιές και γειτονιές της.
Μετά τις πρώτες στιγμές, τα πρώτα λεπτά που προσπαθείς να προσανατολιστείς στην εικόνα μιας πόλης που έχει κι εκείνη αλλάξει, που προσπαθείς να αναγνωρίσεις ανθρώπους που είτε έχουν φύγει είτε ο χρόνος τους έχει αλλάξει, που κάνεις την τρυφερή βουτιά στα κατάβαθα της μνήμης για να ανασύρεις, πολλές φορές ακόμα κι αυτά που ούτε εσύ ο ίδιος δε θυμόσουν ότι υπήρχαν κάπου εκεί μέσα καλά φυλαγμένα, μετά από αυτές τις πρώτες στιγμές, αν κάνεις ένα βήμα πίσω, ίσως συνειδητοποιήσεις ένα γλυκό, συνεσταλμένο αλλά κυρίαρχο κύμα συναισθημάτων να φουσκώνει σιωπηλά στα φυλλοκάρδια.
Ένα κύμα νοσταλγίας, ακόμα και για εκείνα που εσύ ο ίδιος δεν έζησες γιατί δεν πρόλαβες, γιατί γεννήθηκες αργότερα ή γιατί δεν ήσουν άμεσα παρών αλλά μοιραζόσουν τον ίδιο τόπο ή τον ίδιο χωροχρόνο. Ένα φουσκωμένο ποτάμι γλυκιάς, τρυφερής, πλημμυρισμένης συναίσθημα νοσταλγίας, τόσο κυρίαρχο που όχι δε μπορείς να του πεις.
Νοσταλγία… Ελληνικής, ελληνικότατης ρίζας λέξη. Νόστος, η επιστροφή στην πατρίδα και άλγος, ο πόνος για αυτή την επιστροφή. Ετυμολογικά η λέξη αφορά στον πόνο που γεννάει η επιθυμία επιστροφής στην πατρίδα. Στην Οδύσσεια, ο Οδυσσέας απαρνείται ακόμα και την αθανασία για χάρη του νόστου του στην Ιθάκη. Παρ’ όλα αυτά, ο όρος «νοσταλγία» επινοήθηκε για πρώτη φορά το 1678 από ένα φοιτητή της Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Βασιλείας, τον Γιοχάνες Χόφερ. Η διπλωματική του εργασία είχε τίτλο «Ιατρική διατριβή πάνω στη νοσταλγία» και αφορούσε τη συναισθηματική φόρτιση των Ελβετών μισθοφόρων στρατιωτών που ήταν στην υπηρεσία του Βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΔ΄. Οι στρατιώτες έμεναν πολλά χρόνια μακριά από την πατρίδα τους και πέθαιναν από μια παράξενη και ακαθόριστη ασθένεια. Είχε παρατηρηθεί ότι οι στρατιώτες ήταν απαθείς, απομονωμένοι και κλεισμένοι στον εαυτό τους και βίωναν συχνά έμμονες ιδέες και μια αδιαφορία για τη ζωή. Ο μόνος τρόπος να βοηθηθούν ήταν ο επαναπατρισμός τους.
Μια νοσταλγία, λοιπόν, μας καταλαμβάνει μπροστά σε μια παλιά φωτογραφία. Πόνος για μιαν επιστροφή εκεί που δε μπορείς πια, που είναι αδύνατον. Στο παρελθόν. Σε αυτό που ήσουν και δεν είσαι πια. Σε εκείνους που ήταν και δεν είναι πια εδώ. Στις καταστάσεις, στην πραγματικότητα, στον κόσμο που έχει αλλάξει και δε θα γίνει ποτέ όπως πριν.
Αναλογιστείτε όμως και κάτι ακόμα… Μια νοσταλγία επουλωτικό, παρηγορητικό καταφύγιο για ένα μέλλον… Για ένα μέλλον που δεν ήρθε ποτέ. Για όλα εκείνα που ελπίσαμε, πιστέψαμε, παλέψαμε και αγωνιστήκαμε, ευχηθήκαμε ή απλώς περιμέναμε και δεν έγιναν ποτέ. Έμειναν μόνο ελπίδες, ευχές, προσευχές και προδομένες υποσχέσεις. Πικρό, το ξέρω. Πολύ πικρό… Κι οδυνηρό…
Κι όμως… Πάντα κάτι θα αντέχει ανεκτίμητο. Το κομμάτι του εαυτού σου που κατέθεσες στην προσπάθεια
