Μετά από πολλά χρόνια βρέθηκα να έχω στα χέρια μου μερικές σελίδες με ασκήσεις βιολογίας Λυκείου.
Και τι τόσο συγκλονιστικό έχει αυτό θα μου πείτε. Έτσι πίστευα κι εγώ όταν ξεκίνησα να τις διαβάζω. Κυλώντας όμως η ώρα κι ενώ προχωρούσα, έπιασα τον εαυτό μου να αισθάνεται ότι είναι σε ένα θρανίο της Γ’ Λυκείου, έχει μπροστά του ένα φύλλο χαρτί Α4 με ασκήσεις κι ετοιμάζεται να τις λύσει.
Η βιολογία ήταν πάντα το πλέον αγαπημένο μου μάθημα, πάντα, από τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου που τότε τη μισή χρονιά κάναμε βοτανική και την υπόλοιπη ανθρωπολογία. Άλλο που τελικά βρέθηκα να σπουδάζω Πληροφορική μετά τις Πανελλήνιες Εξετάσεις. Ήταν, βλέπετε, εκείνη η ταραγμένη πρώτη χρονιά εφαρμογής του νόμου του Αρσένη με τις πολύμηνες καταλήψεις και τα δεκατέσσερα εξεταζόμενα μαθήματα σε επίπεδο Πανελληνίων Εξετάσεων. Ε, δε θέλει πολύ κάποια μαθήματα Γενικής Παιδείας τα λέγαμε τότε, να σου αλλάξουν το μέσο όρο των γραπτών και να βρεθείς αλλού. Δεν έχει σημασία… Όπως λέει η γνωστή φράση, κι ο χρόνος και η πείρα με έχουν πείσει να συμφωνώ μαζί της, «όλα για κάποιο λόγο γίνονται».
Για να επανέλθω, λοιπόν, έπιασα τον εαυτό μου να έχει μπει για τα καλά στη διαδικασία του πώς θα τις λύσει αυτές τις ασκήσεις. Όχι, δε σκεφτόμουν πόσο άλλαξε η διδακτέα ύλη στη βιολογία από τότε που αποφοίτησα, θεωρητική ανάλυση του παρατηρητή. Το αντίθετο. Ήμουν εκεί και αγχωνόμουν αν θα τα καταφέρω να τις λύσω ή όχι. Πηγαία. Σαν να έβγαινε από μέσα, από τα βάθη. Χωρίς να επεμβαίνει η λογική.
Ώσπου κάποια στιγμή άφησα κάτω τα χαρτιά, έδωσα μερικά δευτερόλεπτα στον εαυτό μου, όσα είχε ανάγκη για να συνειδητοποιήσει πόσο συγκλονιστικό πράγμα είναι η μνήμη του υποσυνείδητου. Του ασυνείδητου σχεδόν της ανθρώπινης ψυχής.
Όχι, δεν αναφέρομαι σε εκείνη τη μνήμη την εγκεφαλική που ανασύρει, αποθηκεύει, ξεχνάει και θυμάται εικόνες, στιγμές, ήχους, γεγονότα, ανθρώπους.
Μιλάω για εκείνη την ορμέμφυτη μνήμη της ύπαρξης, εκείνο τη “βιβλιοθήκη” του υποσυνείδητου που κρατάει μέσα ακόμα κι εκείνα που καλά καλά δεν καταλάβαμε ότι κατοίκησαν μέσα μας, είτε με τον καλό είτε με το δύσκολο, τον άγριο τρόπο, είτε για καλό ήταν που ήρθαν είτε για βάσανο.
Κι αυτή η μνήμη δεν ξυπνάει με εντολές και παραινέσεις. Αφυπνίζεται, και άλλοτε σαν ποτάμι ήρεμο φέρνει στην επιφάνεια άλλοτε σαν χείμαρρος που σαρώνει “ξεβράζει”, πυροδοτημένη από άλλα ερεθίσματα. Να, καλή ώρα, μερικές ασκήσεις βιολογίας, μερικά μόρια DNA και όλη η λειτουργία του γονιδιώματος ήταν αρκετά για να με πάρουν και να με πάνε τόσα χρόνια πίσω. Τέτοια ερεθίσματα μπορεί να είναι ένας ήχος, μια λέξη που λέγεται τυχαία κι όμως για σένα σημαίνει πολλά, ένα άγγιγμα, ένα αντικείμενο, μια κατάσταση, μια μυρωδιά. Ναι, κι όμως, ακόμα και μια μυρωδιά όχι απλώς συγκαταλέγεται σε αυτή την κατηγορία αλλά έχει παρατηρηθεί ότι είναι και από τα ισχυρότερα ερεθίσματα που ξυπνούν μνήμες. Επίσης καταλυτική μπορεί να σταθεί και μια γεύση. Να γευτείς κάτι και να φύγεις πίσω στο χρόνο. Μην ξεχνάμε τη μικρή μαντλέν, τη ψωμένια αχιβάδα που έγινε το εναρκτήριο λάκτισμα και το όχημα του Μαρσέλ Προυστ για το μακρύ ταξίδι στη μνήμη αλλά και στο πολύτομο «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο».
Μυστήριο η ψυχή του ανθρώπου…
Ίσως το μεγαλύτερο, το πιο σπουδαίο.
Κι όπως έλεγε κι εκείνος ο στίχος του Σοφοκλή από το πρώτο στάσιμο της Αντιγόνης σε εξαιρετική απόδοση στα νέα Ελληνικά από τον Κώστα Γεωργουσόπουλο…
«Πολλά γεννούν το Δέος, το Μέγα Δέος ο Άνθρωπος».
